Ostropest plamisty to roślina od wieków stosowana w ziołolecznictwie. Już w starożytności poznano jej właściwości wspomagające trawienie, a dziś jest używana powszechnie jako składnik chroniący i regenerujący wątrobę. Jak działa ostropest plamisty? Jakie składniki bioaktywne zawiera?

Produkty lecznicze pochodzenia naturalnego są ważną składową dzisiejszej farmacji. Obecnie obserwuje się zwiększone zainteresowanie ziołolecznictwem z użyciem standaryzowanych ekstraktów. Jednym z bardziej popularnych naturalnych surowców jest ostropest plamisty (Silybum marianum). W stanie naturalnym występuje on w basenie Morza Śródziemnego, od Półwyspu Pirenejskiego, aż po Iran. Jego właściwości lecznicze są od wieków wykorzystywane na całym Bliskim Wschodzie [1].

Nasiona ostropestu plamistego

Surowcem wykorzystywanym w lecznictwie są nasiona ostropestu (niełupki). Są one źródłem wielu bioaktywnych składników i wykazują wyjątkowo szerokie spektrum działania. Niełupki ostropestu zawierają kompleks flawonolignanów, określanych mianem sylimaryny. Wykazuje ona działanie antyhepatotoksyczne, poprzez regenerujący wpływ na uszkodzone komórki wątroby. Jak wspomniano, sylimaryna nie jest jednym konkretnym związkiem, a grupą substancji. Należą do niej: sylibina, sylidianina, sylikrystyna, taksyfolina. Nasiona ostropestu zawierają ponadto kwercetynę, histaminę, tyraminę, fitosterole, garbniki, śluzy, kwasy organiczne, związki mineralne oraz witaminy C i K [2,3].

Jak działa sylimaryna?

Sylimaryna chroni wątrobę przed czynnikami toksycznymi, a także wspomaga jej proces regeneracji. Działanie ochronne występuje na kilku poziomach i opiera się na różnorodnych mechanizmach. Kompleks ten chroni komórki wątroby (hepatocyty) m.in. dzięki zdolnościom przeciwutleniającym, przeciwzapalnym i przeciwwirusowym. Co więcej, sylimaryna posiada zdolność hamowania wnikania toksyn do wnętrza hepatocytów, dzięki zachowywaniu integralności ich błon komórkowych. 

Sylimaryna, poza działaniem hepatoregenerującym i hepatoprotekcyjnym, wykazuje również działanie w kierunku innych części układu pokarmowego. Mianowicie:

• wzmaga łaknienie;
• reguluje czynności trawienne;
• działa spazmolitycznie i żółciotwórczo [1].

Niedoceniony ostropest plamisty

Sylimaryna — główny kompleks aktywny ostropestu plamistego — w formie leku może być wykorzystywana w następujących celach:

• leczniczo w różnych schorzeniach wątroby;
• profilaktycznie u osób narażonych na wszelkie uszkodzenia wątroby;
• wspomagająco w problemach trawiennych.

Niełupki ostropestu plamistego są wykorzystywane także do produkcji leków chroniących wątrobę przed szkodliwym działaniem substancji toksycznych. Nasiona znalazły zastosowanie nawet w lecznictwie zatruć muchomorem sromotnikowym, alkoholem, a także silnie działającymi lekami (np. cytostatykami) [1,4].

Czy każdy może stosować ostropest plamisty?

Pacjenci przyjmujący inne leki, których metabolizm zachodzi głównie w wątrobie, powinni zachować szczególną ostrożność, stosując nasiona ostropestu plamistego. Surowiec ten realnie wpływa na pracę wątroby, w związku z czym może zmieniać farmakokinetykę i działanie innych leków. Przed rozpoczęciem przyjmowania nasion ostropestu, warto o takim zamiarze powiadomić swojego lekarza.

Ostropest plamisty należy do rodziny astrowatych (Asteraceae), tuż obok krwawnika czy rumianku. Rośliny te mogą powodować reakcje alergiczne, dlatego wszyscy pacjenci, mający skłonność do alergii, powinni zachować szczególną ostrożność przy pierwszym spożyciu nasion ostropestu [4].

Bibliografia:

1. R. Nurzyńska-Wierdak, et al., Ostropest plamisty — fitochemia i efekty terapeutyczne, Annales Horticulturae, 28(4), 15-32.
2. S. Nyiredy, et al., New insight into the biosynthesis of flavanolignans in the white-flowered variant of Silybum marianum. J. Chromatogr. Sci. 2008,46:93–96.
3. M. Malekzadeh, et al., Physicochemical properties and oil constituents of milk thistle under drought stress. J. Med. Plants Res. 2011,5(13):2886–2889.
4. A. Zholobenko, et al., Silymarin and its constituents in cardiac preconditioning. Fitoterapia 2014,97:122-132.
5. Charakterystyka Produktu Leczniczego Sylimarol