Schorzenia wątroby mogą przybierać różne formy – począwszy od infekcji wywołanych drobnoustrojami (np. wirusowe zapalenie wątroby), przez marskość i stłuszczenie, a skończywszy na polekowym uszkodzeniu. Jednak w większości z nich dochodzi do problemu związanego z odpływem lub produkcją żółci, co określa się mianem cholestazy. Wartościowym wsparciem dla pacjentów jest farmakoterapia przy użyciu kwasu ursodeoksycholowego.

Czym jest kwas ursodeoksycholowy?

 

Powyższym mianem określa się pierwszorzędowy kwas żółciowy, który w przeciwieństwie do innych kwasów odznacza się najmniejszą toksycznością i zarazem najwyższym poziomem hydrofilowości. U człowieka kwas ursodeoksycholowy (UDCA) stanowi maksymalnie 3% całej puli kwasów żółciowych, które powstają na drodze endogennej syntezy. Historia jego stosowania w medycynie jest związana z…czarnymi niedźwiedziami chińskimi, u których komórki wątroby wytwarzają w UDCA w bardzo dużej ilości.

Suszona żółć tych zwierząt była od dawien dawna wykorzystywana we wschodniej medycynie jako naturalny środek do przeciwdziałania chorobom wątroby. Pierwsze wykorzystanie UDCA w nowoczesnej medycynie przypada na rok 1976, co sprawiło, że 10 lat później zachodni specjaliści podążyli krokiem japońskich lekarzy i również zaczęli go używać do leczenia.

Przykładowe preparaty z kwasem ursodeoksycholowym:

• Prorusan
• Ursocam
• Ursofalk
• Ursopol
• Ursoxyn

Mechanizm działania UDCA

 

Właściwości kwasu ursodeoksycholowego obejmuje kilka mechanizmów działania, które znajdują zastosowanie we współczesnej farmakoterapii schorzeń wątroby:

• UDCA chroni cholanigocyty (jedne z komórek współtworzące wątrobę) przed działanie hydrofobowych kwasów żółciowych, które wykazują toksyczne działanie
• potęguje hydrofilność kwasów żółciowych, co wpływa na zmniejszenie ich toksycznego potencjału
• stymuluje sekrecję żółci oraz wspomaga jej oczyszczanie z niekorzystnych składników (obniżenie poziomu litogeniczności)
• pośrednio przejawia właściwości immunomodulujące i przeciwzapalne (m.in. zmniejsza stężenie eozynofilów, blokuje prostaglandyny E2, odpowiada za inhibicję interferonu i procesów oksydacyjnych)
• zapobiega systemowej apoptozie hepatocytów i pobudza proces ich regeneracji
• ogranicza reakcje fibrotyczne

Wskazania do użycia kwasu ursodeoksycholowego

 

Leczenie przy pomocy UDCA jest rekomendowane w różnych schorzeniach wątroby, przy czym największa udokumentowana skuteczność jego użycia dotyczy problemów o charakterze cholestatycznym (uszkodzenia uwarunkowane zmniejszonym i/lub nieprawidłowym odpływem żółci z wątroby do dwunastnicy). Dlatego też najczęstszymi wskazaniami są zmiany zapalne przewodów żółciowych, niektóre przypadki kamicy żółciowej czy refluks żółciowy (stan zapalny błony śluzowej żołądka, który jest efektem zarzucenia żółci). Oprócz tego kwas ursodeoksycholowy jest rekomendowany w terapii nieprawidłowej czynności wątroby i dróg żółciowych związanych z mukowiscydozą dzieci i młodzieży.Zastosowanie UDCA w przypadkach pierwotnego stwardniającego zapalenia dróg żółciowych lub niealkoholowego stłuszczenia wątroby ma charakter uzupełniający.

UDCA a skutki uboczne

 

Kwas ursodeoksycholowy nie powinien być używany przez kobiety ciężarne – w pierwszym trymestrze ciąży może doprowadzić do uszkodzenia płodu.
Jednak działanie leków z UDCA jest ogólnie dobre tolerowane przez pacjentów i bezpieczne dla zdrowia. Najczęstszymi działaniami niepożądanymi preparatów są biegunka i jasne, nietypowe stolce. Bardzo rzadko mogą występować zmiany dermalne o charakterze pokrzywki.

 

Bibliografia:

1. Rawa-Gołębiewska A. „Kwas ursodeoksycholowy w leczeniu chorób wątroby.” Gastroenterologia Kliniczna 2016, 8(4): 131-141.
2. Juszczyk J. „Kwas ursodeoksycholowy w chorobach wątroby.” Przegląd Gastroeneterologiczny 2012, 7(3): 138-142.
3. Habior A. „Kwas ursodeoksycholowy w cholestatycznych chorobach wątroby – w jakich sytuacjach jest skuteczny?” Gastroenterologia Kliniczna 2011, 3(2): 79-87.